Šta su pregovori o pristupanju?
Pregovori o pristupanju su pregovori o uslovima pod kojim država kandidat pristupa Evropskoj uniji i njenim osnivačkim ugovorima, a koji se nakon završetka pregovora utvrđuju međunarodnim ugovorom između država članica Evropske unije i države kandidata, tzv. Ugovorom o pristupanju.
Pristupni pregovori se vode na osnovu pregovaračkog okvira koji određuje metod i vodeće principe pregovora, u skladu sa Zaključcima Evropskog savjeta od decembra 2004. Pregovori se vode u okviru Međuvladine konferencije u kojoj učestvuju države članice EU s jedne i država kandidat s druge strane. Tokom pregovora, pregovaračke pozicije Evropske unije zastupa predsjedavajući Savjeta Evropske unije, dok sa strane države kandidata to čini državna delegacija.
Stupanje u članstvo Evropske unije uslovljeno je prihvatanjem svih prava i obaveza na kojima se zasniva Evropska unija i njen institucionalni okvir, obuhvaćenih pod pojmom pravne tekovine.
Pravna tekovina je podijeljenja u 35 tematskih poglavlja, koji se ujedno smatraju i poglavljima pregovora. Do ulaska u članstvo u Evropskoj uniji svaka država kandidat dužna je da preuzme cijelu pravnu tekovinu Evropske unije i bude sposobna za njenu efikasnu primjenu. Ako država kandidat do trenutka stupanja u članstvo zbog opravdanih razloga ne može u potpunosti prihvatiti i primijeniti pravnu tekovinu u pojedinom poglavlju pregovora, država kandidat u pregovorima o tom poglavlju može zatražiti tzv. prelazna razdoblja, koja čine dodatna vremenska razdoblja za potpuno usklađivanje nacionalnoga zakonodavstva s pravnom tekovinom Evropske unije na određenom području i nakon pristupanja u članstvo u Evropskoj uniji. Zatražena prelazna razdoblja moraju biti vremenski i sadržajno ograničena i ne smiju narušavati slobodu tržišne konkurencije ili uticati na funkcionisanje unutrašnjeg tržišta Evropske unije. U određenim slučajevima državama kandidatima su bila odobrena i izuzeća (derogacije) kao trajna odstupanja od primjene pravne tekovine na određenom području. Potrebno je naglasiti kako prelazna razdoblja za primjenu pravne tekovine mogu biti dogovorena i u interesu Europske unije.
Poglavlje 27 – Životna sredina i klimatske promjene
Politike EU u oblasti životne sredine i klimatskih promjena imaju za cilj da promovišu održivi razvoj, prelazak na ekonomiju s niskom emisijom ugljenika i efikasnim iskorištavanjem resursa i zaštitu životne sredine za sadašnje i buduće generacije. Ključni princip pravne tekovine EU u ovom poglavlju su: preventivne aktivnosti, princip „zagađivač plaća“, suzbijanje ekoloških šteta na izvoru, zajednička odgovornost i ugrađivanje ekoloških i klimatskih razmatranja u ostale politike EU. Pravna tekovina EU u ovom poglavlju sadrži više od 200 pravnih akata koji pokrivaju oblasti horizontalnog zakonodavstva, kvaliteta voda, kvaliteta vazduha, upravljanja otpadom, zaštite prirode, kontrole industrijskog zagađenja i upravljanja rizikom, hemikalija, buke, civilne zaštite i klimatskih promjena.
Crna Gora je započela aktivnosti na pregovorima u okviru pregovaračkog poglavlja 27 u 2012. Godini obrazovanjem radne grupe za pripremu pregovora o pristupanju Crne Gore Evropskoj uniji za oblast pravne tekovine Evropske unije koja se odnosi na pregovaračko Poglavlje 27.
Nakon održana dva skrining sastanka u Briselu, prvog Eksplanatornog na kojem su predstavnici Evropske komisije članovima radne grupe za poglavlje 27 predstavili Evropsko zakonodavstvo u toj oblasti i drugog Bilateralnog sastanak na kojem je predstavljen crnogorski zakonodavni okvir i nivo njegove usaglašenosti sa EU propisima za Poglavljen 27, pripremljen je Izvještaj o analitičkom pregledu usklađenosti zakonodavstva Crne Gore za Poglavlje 27 kojim je Evropska komisija procijenila stepen usklađenosti I kapacitete za sprovođenje I definisala četiri najzahtjevnije podoblasti u okviru ovog poglavlja zaštita prirode, kvalitet voda, upravljanje otpadom i klimatske promjene i početno mjerilo koje je uslov za otvaranje pregovora za 27. poglavlje.
Mjerilo se odnosi na izradu sveobuhvatne strategije s akcionim planom koja će poslužiti kao osnova za prenošenje, sprovođenje i izvršavanje pravne tekovine EU u oblasti životne sredine i klimatskih promjena, uključujući planove za razvoj relevantnih administrativnih kapaciteta (uključujući inspekciju) i procjenu potrebnih finansijskih sredstava s ciljevima i rokovima.
Ta strategija pod nazivom Nacionalna strategija za transpoziciju, implementaciju i primjenu
pravne tekovine EU u oblasti životne sredine i klimatskih promjena sa akcionim planom za period 2016-2020 je izradjena i usvojena u toku 2016.
Dodatno, u novembru 2016 u Izvještaju o napretku Crne Gore za 2016 koji Evropska komisija objavljuje još od 2005 godine i kojim pruža informacije o napretku koji je određena država kandidatkinja i potencijalna kandidatkinja za članstvo postigla u ispunjavanju uslova i ciljeva koje je postavila Evropska unija, konstatovano je da je Crna Gora je postigla određeni nivo spremnosti u poglavlju 27 i da je ostvaren dobar napredak u daljem usklađivanju politika i zakonodavstva sa pravnom tekovinom EU. Međutim, i dalje je potrebno uložiti značajne napore u implementaciji i sprovođenju, naročito u sektorima voda, zaštite prirode i upravljanja otpadom. Takođe su definisana 3 prioriteta za 2017. godinu i to:
- implementacija Nacionalne strategije za transponovanje, implementaciju i sprovođenje pravne tekovine EU u oblasti životne sredine i klimatskih promjena i Akcionog plana uz nju;
- implementacija Nacionalne strategije za upravljanje otpadom i nacionalnih planova upravljanja otpadom;
- ratifikacija Pariskog sporazuma i početak implementacije svog doprinosa, u skladu sa okvirom EU za politiku u oblasti klime i energije do 2030. godine
Troškovi i dobiti
Troškovi uskaldjivanja sa EU za Poglavlje 27 su procijenjeni na 1.42 milijarde eura. Dostizanje standarda kvaliteta životne sredine podrazumijeva značajne infrastrukturne investicije (postrojenja za snabdijevanje vodom za piće, mreža postrojenja za tretman komunalnih otpadnih voda, mreža postrojenja za upravljanje komunalnim otpadom i opasnim otpadom itd.) i investicije u prilagođavanje i unapređenje industrijskih tehnika i tehnologija. Takođe, proces zahtijeva i ulaganje u administrativne kapacitete na nacionalnom i lokalnom nivou i pravosudne kapacitete koji treba da sprovode i prate primjenu tih propisa.
Međutim, finansijski izazovi koji dolaze iz sektora životne sredine zbog značajnih troškova, omogućavaju bolje standarde uslova života i očuvanje biodiverziteta, čije vrijednosti najčešće i ne možemo kvantifikovati. Istovremeno, oni mogu predstavljati dobit za druge sektore privrede i smanjenje troškova za druge oblasti politika. Drugim riječima, radi se o ulaganjima u podizanje standarda kvaliteta života i konkurentnost, a ne o troškovima.