Foto: EUIC/U.Jovovic
Koalicija 27 organizovala je 16. marta u Podgorici okrugli sto na temu “Održivost hidropotencijala i prirodnih vrijednosti Crne Gore sa osvrtom na planove izgradnje malih hidroelektrana na rijeci Bukovici i realizovane projekte“.
Okrugli sto je imao za cilj da otvori dijalog izmedju predstavnika državnih institucija, univerziteta, medija, investitora, lokalne zajednice i civilnog sektora o pitanju planiranja i izgradnje malih hidrocentrala na riječnim tokovima u Crnoj Gori. Od 2008. godine do danas odobreno je 68 projekata izgradnje mHE na 45 rječnih tokova, 38 je odobreno putem javnih tendera, a 30 skraćenom procedurom, odnosno putem energetskih dozvola Ministarstva ekonomije. Od tih 38 koji prolaze proceduru izrade elaborata o procjeni uticaja na životnu sredinu, Agencija za zaštitu prirode I životne sredine je odobrila 31. Trenutno je pet u procesu odobravanja, dvije na rijeci Bukovici, dvije na Đuričkoj i jedna na Bjelojevićkoj rijeci. Do sada je izgrađeno 12 mHE.
Na okruglom stolu se razgovaralo o problematici koja nastaje od samog procesa planiranja i ispitaivanja terena pa do finalne faze izgradnje mHE.
Koalicija je na događaju iznijela svoje mišljenje da iako se mHE smatraju obnovljivim izvorima energije, većina do sada dodijeljenih koncesija je dodijeljena bez validnih osnova, vodnih i bioloških, uz nepostojanje odgovarajućih planskih dokumenata, strateških smjernica i preciznih podataka o uticaju realizacije ovih projekata na životnu sredinu.
Navedeno je da je prvi problem u fazi planiranja mHE nepostojanje vodoprivrednih osnova. Posebno je važan katastar vodoka sa ekološkim i energetskim karakteristikama. Postojao je samo jedan katastar malih vodotoka za 13 opština urađen 2012. koji nije bio javno dostupan. Sljedeći problem je nedostatak godišnjeg ili višegodišnjih planiranja dodjele kncesija, iako je to bila obaveza po zakonu.
Da bi bilo kvalitetno, istraživanje uticaja gradnje mHE na životnu sredinu mora trajati najmanje godinu dana, što zahtijeva ogromno vrijeme, energiju i novac, pa koncesionari to izbjegavaju. Poseban problem je nedovoljno jasno definisana odgovornost koncesionara. Loš primjer je bio slučaj na rijeci Bistrici u bjelopoljskoj opštini gdje je raskinut ugovor o koncesiji zbog neekonomičnosti izgradnje mHE, upravo zbog loših hidroloških podataka i kratkog roka planiranja. Pri tome je gubitnik rijeka, koja je ostala devastirana i niko nije bio odgovoran da je vrati u pređašnje stanje.
Razgovarano je o značaju očuvanja endema jer prilikom uzimanja vode za potrebe mHE može doći i do nestanka organizama na tom prostoru. U tom smislu, naglašeno je da u Crnoj Gori da javnost procjene uticaja doživljaju kao prosto navođenje spiska vrsta, ali samo navođenje broja vrsta ne govori mnogo već treba zaštititi te endeme.