Podgorica, 12.11.2020 – Koalicija 27 želi podržati prve korake za sprovođenje Zelene agende za Zapadni Balkan, koje je preduzela Crna Gora, prihvatanjem od strane Vlade Crne Gore ove sedmice. Zelenu agendu su usvojili lideri država regiona na Samitu u Sofiji, u cilju stimulisanja ekonomija, a u skladu sa evropskim ekološkim standardima i klimatskim ciljevima, uz smanjenje korupcije i jačanje demokratije.
Obzirom da ciljevi Zelene agende dolaze kao dio Ekonomskog i investicionog plana od 9 milijardi eura za stimulaciju ekonomija Zapadnog Balkana, zabrinuti smo da će kratkoročne ekonomske investicije preovladati nad dugoročno održivim ulaganjima, a koje se protive ciljevima Evropskog zelenog dogovora.
Investicije u hidroenergiju su naišle na veliki otpor građana Crne Gore i regiona zbog sve značajnijeg uticaja na biodiverzitet, kulminirajući u socijalnim i sukobima interesa u političkom odlučivanju. Od izgrađenih hidroenergetskih objekata poslednju deceniju smo dobili samo ekonomsku štetu. Došlo je do uništavanja poljoprivredna zemljišta, šuma, pejzaža, prirodnih staništa i vrsta, te ugrožavanja snabdijevanja pijaćom vodom, , razvoja turizma, ali i do erozije tla, isušivanja i zagađenja rijeka. Stoga, potebno je još jednom razmotriti investiciju u veliku HE Komarnica u odnosu na realne energetske potrebe, projekcije i planove ulaganja u druge obnovljive izvore, revitalizaciju postojećih izvora i energetski efikasna rješenja za objekte i transmisione energetske mreže.
Nadalje, ulaganje u eksploataciju ugljovodonika iz mora i rekonstrukcije termoelektrane Pljevlja, u uslovima prezaduženosti i prijeko potrebne finansijske racionalizacije javnog budžeta do karbonski neutralne 2050. godine, stvara blokadu ka realizaciji ciljeva Zelene agende, produžava zavisnost i probleme vezane sa eksploataciju i sagorijevanje fosilnih goriva. Pozivamo Vladu Crne Gore da u saradnji sa civilnim sektorom revidira ova ulaganja, te obezbijedi efikasniji i jeftiniji prelazak na karbonski neutralnu ekonomiju.
Od najveće je važnosti iskoristiti stručnost organizacija za zaštitu životne sredine, ali i onih iz oblasti demokratije, transparentnosti rada, kao i osjetljivih i marginalizovanih grupa, koje mogu uticati da se umanje nejednakosti i izbjegnu ekološki i socijalni sukobi. Investiranje u projekte iz ekonomskog investicionog plana za razvoj putne i željezničke infrastrukture, mora poštovati ekološka prava u skladu Direktivama o pristupu informacijama, učešću javnosti i Direktivama o procjeni uticaja na životnu sredinu, gdje se u ranoj fazi moraju konsultovati lokalne zajednice i obezbijediti preovladavajući uticaj u odlučivanju.
Želimo pozvati Vladu Crne Gore na sveobuhvatno i racionalno, utemeljeno, razmatranje načina na koji se postojeći instrumenti poput Sporazuma Energetske zajednice ili Ugovora o transportnoj zajednici, mogu koristiti za osiguravanje efikasne primjene Zelene agende, a koji su se dosad nedovoljno primjenjivali i kršili, bez obzira na pravno obavezujući karakter.
Koalicija 27 kao i druge 23 organizacije civilnog društva zapadnog Balkana i evropskih mreža, te ekološke organizacije građana, podržavaju napore EU u sprovođenju ciljeva Evropskog zelenog dogovora o situaciji na Balkanu, te su u tom smislu dostavile vladama stavove o implementaciji Zelene agende i iskazale spremnost za saradnju, kako bi osigurali da Zelena agenda i investicioni plan služe ciljevima Evropskog zelenog dogovora.